Απόσπασμα από την ομιλία του Φιδέλ Κάστρο στο κλείσιμο του 12ου Συνεδρίου της C.T.C.-R.

(Συνομοσπονδία των Κουβανών Εργαζομένων), 29 Αυγούστου 1966, όπως παρατίθεται στον τόμο FidelCastro, Revolution cubaine, II, (Textes choisis par Louis Constant 1962-1969), FM/Petite collectionmaspero, Francois Maspero, Paris, 1969

…Μέσα στο σοσιαλισμό, κάθε πολίτης πρέπει να είναι υπεύθυνος, κάθε πολίτης πρέπει να ξέρει πως πάνω του πέφτει το βάρος μιας μεγάλης ευθύνης. Πρέπει να προσπαθήσουμε να διδάξουμε αυτό στο λαό. Όχι τη φανατική λατρεία ούτε την τυφλή υπακοή, ούτε τους μαγικούς τύπους για να λύνονται τα προβλήματα εξορκίζοντας τους ανθρώπους. Πιστεύουμε πως οι άνθρωποι έχουν πολύ περιορισμένο ρόλο, πιστεύουμε πως όσο λιγότερο θα είναι οι άνθρωποι αναντικατάστατοι, τόσο το καλύτερο.

…Στη διάρκεια της επαναστατικής εμπειρίας μου, δεν ήμουν ποτέ πιο ενήμερος από τότε που μίλησα με το λαό, από τότε που συζήτησα με εργαζόμενους, με φοιτητές και με χωρικούς. Πέρασα από δύο πανεπιστήμια στη ζωή: το ένα στο οποίο δεν έμαθα τίποτα και το άλλο από το οποίο έμαθα τα πάντα.

Αυτό το τελευταίο είναι η επαφή με το λαό, με τις έννοιές του, τις ανησυχίες του, τα προβλήματά του, με ό,τι μπορεί να τον απασχολεί. Κανένας δεν μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του πολιτικό στέλεχος εάν δεν διαθέτει μια ευαισθησία που του επιτρέπει να καταλάβει βαθιά το λαό και τα προβλήματά του.

Όλα τα ελαττώματα συγχωρούνται εκτός από την έλλειψη ευαισθησίας. Γι’ αυτό το λόγο δεν μπορεί να διαμορφωθεί το πολιτικό στέλεχος μέσα σε ένα πανεπιστήμιο. Το πολιτικό  στέλεχος δεν μπορεί να εκπαιδευτεί μέσα σε ένα σχολείο. Στο σχολείο, μπορούμε να αναπτύξουμε τις γενικές γνώσεις του ανθρώπου που έχει τη διάθεση για πολιτικό στέλεχος, του ανθρώπου που έχει την κλίση του πολιτικού στελέχους.  Να είσαι πολιτικό πρόσωπο είναι μια κλίση  και μάλιστα μια παροδική λειτουργία. Όσο μικρότερη ήταν η συμμετοχή των μαζών, τόσο πιο σημαντικά ήταν τα πολιτικά πρόσωπα και όσο μεγαλύτερη θα είναι η συμμετοχή αυτή, τόσο λιγότερο σημαντικά θα είναι τα πολιτικά πρόσωπα.

Πρέπει να έρθει η μέρα εκείνη όπου δεν θα υπάρχουν πια πολιτικά πρόσωπα, όπου κάθε πολίτης θα είναι το πολιτικό πρόσωπο, όπου κάθε πολίτης θα είναι το πολιτικό στέλεχος. Πρέπει να έρθει η μέρα όπου θα εξαφανιστεί η αποκρουστική αυτή λειτουργία του στελέχους.

Λέμε πως μέσα στο σοσιαλισμό, ή καλύτερα μέσα στον κομμουνισμό, το κράτος πρέπει να εξαφανιστεί, σαν εξαναγκαστική δύναμη. Ο Ένγκελς έλεγε ότι η κυβέρνηση των ατόμων θα αντικατασταθεί με τη διοίκηση των πραγμάτων. Σ’ αυτή την κοινωνία θέλουμε να φτάσουμε. Σε μια κοινωνία με τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή των μαζών, την πλήρη συμμετοχή. Αλλά προσοχή στα συνθήματα, προσοχή στις ελικοειδείς ερμηνείες.

Δυστυχώς, το χειρότερο που μπορεί να συμβεί στις πολιτικές ιδέες είναι η κακή τους ερμηνεία. Και οι επαναστατικές θεωρίες υπέφεραν από την ασθένεια αυτή που είναι η παρερμηνεία. Γιατί τα άτομα ερμηνεύουν ένα σύνθημα με 25 διαφορετικούς τρόπους, ερμηνεύουν μια ιδέα με 25 διαφορετικούς τρόπους και την εφαρμόζουν με 50 διαφορετικές μορφές.

Τα πολιτικά προβλήματα δεν είναι απλά. Γι’ αυτό το λόγο πρέπει να έχουν οι μάζες βαθιά πολιτική συνείδηση και θέλουμε η συνείδηση των μαζών μας να μην είναι μια συνείδηση φτιαγμένη με στερεότυπα, μια συνείδηση εγχειριδίων, γιατί τα εγχειρίδια είναι κάτι που έκανε τρομερό κακό στις επαναστατικές ιδέες. Όταν παίρνω το θάρρος να μιλάω για όλα αυτά, οφείλω να ζητήσω συγνώμη στους λόγιους και τους σοφούς. Γιατί υπάρχουν πολλοί λόγιοι και σοφοί στο τομέα αυτό. Και θρυμματίζουν τον άνθρωπο που παρεκκλίνει από το Εγχειρίδιο.

Ορισμένες νοοτροπίες έχουν δουλοπρεπείς συνήθειες. Υπάρχει το βίτσιο του πνευματικού δορυφορισμού. Δεν θα επεκταθώ στο θέμα αυτό, αλλά γνωρίζω από εμπειρία ότι όταν τόλμησα να σκεφτώ, να συλλογιστώ και να εκθέσω αυτές τις σκέψεις, που κατά την ταπεινή μου άποψη, είναι επαναστατικές… Φυσικά, δεν αξιώνω, κανείς δεν μπορεί να αξιώνει πως κατέχει την απόλυτη αλήθεια, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως είναι αλάνθαστος, ή τουλάχιστον δεν έχω πιστέψει ποτέ κάτι τέτοιο. Συχνά πίστεψα πως είχα δίκιο και η πραγματικότητα ανταποκρίθηκε συχνά σ’ αυτή την πεποίθηση. Αυτός δεν είναι αρκετός λόγος για να πιστεύουμε πως δεν μπορούμε να κάνουμε λάθος, αλλά είμαστε εντούτοις ικανοί να σκεφτόμαστε με ανεξάρτητο τρόπο. Είμαστε ικανοί να απομακρυνόμαστε από τα εγχειρίδια, είμαστε ικανοί να τολμάμε να ασκούμε το δικαίωμα να χρησιμοποιούμε τον εγκέφαλό μας.

Μόνο οι τρελοί και οι μανιακοί μπορεί να νομίζουν πως κατέχουν το μονοπώλιο της αλήθειας.

Ο Παπισμός είναι ένας μεσαιωνικός θεσμός και το αρχιερατικό αλάνθαστο το πιο απομακρυσμένο πράγμα από τη μαρξιστική σκέψη. Πολλοί λαοί, πολλές διάνοιες έχουν συμβάλλει στις επαναστατικές ιδέες και στην ανάπτυξή τους. Θα ήταν άδικο να υποτιμηθεί  η συμβολή οποιουδήποτε, οποιασδήποτε διάνοιας, οποιουδήποτε λαού. Μέσα στην ίδια τη χώρα μας, μέσα στις ίδιες μας τις γραμμές, δυστυχώς, υπάρχουν άνθρωποι που κραυγάζουν  για σκάνδαλο όταν ακούγεται μια λέξη, ένα επιχείρημα, μια αιτία που δεν είναι κατά λέξη αυτό που είναι γραμμένο μέσα στο μικρό βιβλίο.

Η εμπειρία μας δείχνει πως η ανακριβής ερμηνεία των γραπτών έργων ή η κυριολεκτική ερμηνεία τους, κόστισε άπειρο αριθμό λαθών.

Αυτός που δεν θέλει να κάνει λάθος με τον εγκέφαλο κάποιου άλλου πρέπει να είναι σε θέση να σκέφτεται με το δικό του εγκέφαλο. Εάν σκέφτεστε με τον εγκέφαλο ενός άλλου, όταν αυτός ο εγκέφαλος κάνει λάθος ή όταν αναγνωρίζει ότι κάνει λάθος, πρέπει σαν παπαγάλος να πείτε πως και εσείς κάνατε λάθος. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο θλιβερό από το να κάνεις λάθος μέσω κάποιου άλλου.

Όλες οι επαναστάσεις είναι εξάλλου ιδιαίτερα πολύπλοκες διαδικασίες, διαλεκτικές διαδικασίες και όλες οι διαδικασίες είναι επιδεκτικές στα λάθη. Κάθε διαδικασία εμπεριέχει μεγάλες αλήθειες και μεγάλα λάθη.

Φυσικά, μπορεί συχνά να κάνουμε λάθος. Υπήρξε μια εποχή όπου πολύ λίγοι άνθρωποι σκεφτόντουσαν σαν κι’ εμάς, όπου ήμασταν μόνο μια χούφτα άνθρωποι που πιστεύαμε στη δυνατότητα της Επανάστασης, στη δυνατότητα του ένοπλου αγώνα, στη δυνατότητα της κατάκτησης της εξουσίας. Δεν κατηγορούμε κανέναν για το λάθος του.

Πολύ διαφορετικές καταστάσεις παρουσιάστηκαν στη διάρκεια της διαδικασίας αυτής και συχνά διαφορετικές απόψεις έχουν προκύψει μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων. Τα γεγονότα είναι στην τελική που κρίνουν και έχουν την τελευταία λέξη.

Αλλά οι λαοί δεν πιστεύουν και δεν μπορούν να πιστεύουν όσους κάνουν συχνά λάθη, οι λαοί δεν πιστεύουν και δεν μπορούν να πιστέψουν τους τυφλούς ηγέτες.

Όσοι οδηγούν τους λαούς στο λάθος ή στην αποτυχία –όποιοι και αν είναι, όποιος από εμάς- πρέπει να απομακρύνονται αμέσως. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μια λίγο πιο πλατιά και άλλοι μια λίγο πιο στενή αντίληψη. Υπάρχουν άνθρωποι που είχαν πιο συχνά δίκαιο και άλλοι πιο συχνά άδικο. Είμαστε μπροστά σε καινούργιες καταστάσεις, μπροστά σε μια σειρά προβλημάτων στα οποία είμαστε υποχρεωμένοι να σκύψουμε χρησιμοποιώντας τους ίδιους μας τους εγκεφάλους. Είμαστε μπροστά στο καθήκον να οικοδομήσουμε το σοσιαλισμό, μπροστά στο καθήκον να προχωρήσουμε προς τον κομμουνισμό.

Πως χτίζεται ο σοσιαλισμός; Και πως οικοδομείται ο κομμουνισμός; Ακριβώς πάνω σ’ αυτά τα σημεία υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία αποχρώσεων μέσα στην επαναστατική σκέψη, ένας μεγάλος αριθμός ρευμάτων  στο επαναστατικό κίνημα. Σεβόμαστε τον τρόπο σκέψης των άλλων: ο καθένας να οικοδομεί το σοσιαλισμό του ή τον κομμουνισμό του κατά το δοκούν. Αλλά, έλεος, ας σέβονται και το δικαίωμά μας να οικοδομήσουμε το σοσιαλισμό μας και τον κομμουνισμό μας κατά το δοκούν. Βέβαια, δεν κατηγορώ κανέναν να θέλει να μας επιβάλλει έναν δρόμο. Κατ’ αρχήν αναφέρομαι στους δουλοπρεπείς ανθρώπους, που δεν έχουν καμία πίστη στην ικανότητα του λαού τους να ακολουθήσει ένα δρόμο. Ευτυχώς, αν και δεν υπάρχουν λαοί καλύτεροι από τους άλλους, μπορούν να εκπαιδευτούν με έναν ή με άλλον τρόπο. Ο λαός μας κατέχει μια  καθορισμένη νοητική δομή, μια συγκεκριμένη ιδιοσυγκρασία.

Δεν υπάρχει λαός πιο ευαίσθητος στη γελοιοποίηση απ’ αυτόν. Σ’ αυτή τη χώρα, μια γελοιότητα αποκαλύπτεται αμέσως.

Δεν υπάρχει λαός προικισμένος με περισσότερη ζωντάνια σκέψης ή μεγαλύτερη διαβολιά για να ανακαλύψει ό,τι είναι κακώς φτιαγμένο, με τη θετική έννοια, δηλαδή με την ικανότητα να χαμογελάσει στην παρουσία οποιασδήποτε γελοιότητας, να ανακαλύψει τον οποιοδήποτε μικρό ελιγμό. Φτάνει να είναι κάποιος μισο-πολιτικάντης για να ξεσκεπαστεί αμέσως. Το ίδιο ισχύει για ένα μηχανορράφο ή έναν φαρισαίο.

Ειλικρινά, είναι ευτυχές ότι μέσα στη χώρα μας, μέσα στο λαό μας αναπτύχτηκαν ορισμένα χαρακτηριστικά, μια ιδιαίτερη αίσθηση του χιούμορ, μια ιδιαίτερη οξύτητα, και χρειάζεται να γνωρίζει κανείς την ιδιοσυγκρασία, την ψυχολογία αυτού του λαού για να τον καταλάβει. Όποιος αγνοεί αυτή την ψυχολογία αποτυγχάνει! Λαός αλλεργικός στα κλισέ, λαός ικανός να σκέφτεται μέχρι το άπειρο χωρίς να πέφτει στο φανατισμό, λαός στον οποίο δεν μπορούμε να πούμε ψέματα, λαός στον οποίο δεν μπορούμε να πούμε πως ο τάδε είναι ένας θεός, λαός που δεν δέχεται τη θεοποίηση κανενός.

Το καθήκον μας ως ηγέτες μιας Επανάστασης, στη διάρκεια της πρώτης της φάσης, συνίσταται στο να αναπτύξουμε το πνεύμα του λαού μας, την αίσθηση της κριτικής, την ικανότητά του για αντικειμενική και ήρεμη ανάλυση: ιδιότητες του λαού μας που είναι καθήκον μας να αναφέρουμε και να αναπτύξουμε.  Και δεν πρέπει ποτέ να αποκηρύξουμε αυτές τις ιδιότητες.

Πρέπει να δώσουμε στον κόσμο τη σεμνή μας συμβολή στην επαναστατική υπόθεση, στην επαναστατική εμπειρία.  Να καταλάβουμε καλά – χωρίς να προσπαθούμε να επιβάλλουμε σε κανένα το δρόμο μας, τα μέσα μας, το σύστημά μας – αυτός τον δρόμο, πρέπει εμείς οι ίδιοι να τον φωτίσουμε πολύ ακόμα.

Κανείς δεν πρέπει να πει με αυθαίρετο, μονόπλευρο, ιδιότροπο τρόπο: «Αυτός είναι ο δρόμος, επειδή είναι ο δρόμος», επειδή πιστεύει, χωρίς να παίρνει καμία άλλη εκτίμηση ή κάποιο άλλο κριτήριο υπόψη του, ότι αυτός είναι ο δρόμος. Το σημαντικό είναι να εμβαθύνουμε το δρόμο μας.

Είναι αδύνατον να σκεφτόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο, αλλά πιστεύουμε πως ο δρόμος του κομμουνισμού είναι ένας απόλυτα νέος δρόμος, για τον οποίο η ανθρωπότητα δεν κατέχει καμία εμπειρία.

Μπορεί να συμβεί να πιστεύει μια χώρα πως χτίζει τον κομμουνισμό ενώ στην πραγματικότητα χτίζει τον  καπιταλισμό – μπορεί να συμβεί. Θέλουμε να οικοδομήσουμε το σοσιαλισμό και θέλουμε να οικοδομήσουμε τον κομμουνισμό. Εφόσον δεν υπάρχει κανένα εγχειρίδιο, καμιά ένδειξη, κανένας οδηγός, εφόσον κανείς ακόμα δεν έχει διανύσει αυτό τον δρόμο, έχουμε το δικαίωμα να το δοκιμάσουμε με τα δικά μας μέσα, τους δικούς μας τρόπους, τις δικές μας μέθοδες.

Δεν θα είμαι ούτε εγώ ούτε κανένα άλλο πρόσωπο μέσα στην Κεντρική Επιτροπή του Κόμματός μας που θα αποφασίσει γι’ αυτό το δρόμο. Θα είναι η πλειοψηφία ή η ομοφωνία αυτής της Κεντρικής Επιτροπής – γιατί υπάρχουν ζητήματα που δεν έχουν συζητηθεί. Πρέπει να συγκαλέσουμε, το αργότερο τον επόμενο χρόνο, το πρώτο Συνέδριο του Κόμματός μας και δεν αμφιβάλουμε πως θα αποτελέσει ένα γεγονός μεγάλης ιδεολογικής σημασίας. Θα πρέπει να αποφασίσουμε για πολλά θέματα που συζητιούνται, που έχουν συζητηθεί με τρόπο λίγο ακαδημαϊκό, σχετικά με μια σειρά προβλημάτων που αφορούν τα κίνητρα: ηθικό ή υλικό κίνητρο, αυτοχρηματοδότηση ή χρηματοδότηση του προϋπολογισμού. Σ’ αυτό το θέμα, υπάρχει ακόμα μεγάλη σύγχυση ιδεών. Στη διάρκεια του Συνεδρίου του Κόμματος, ο καθένας θα φέρει τις ιδέες του και αυτό το Συνέδριο θα αποφασίσει για την επιλογή, τις μέθοδες που θα εφαρμόσει αυτή η χώρα καθώς και για το δρόμο που θα πρέπει να ακολουθήσει.

Θα είναι η στιγμή που θα πρέπει  οι επαναστάτες να είναι πιο ξεκάθαροι από ποτέ, όταν θα συζητάμε για ποιά κατεύθυνση να δώσουμε για να δημιουργηθεί ένας άνθρωπος ικανός να ζει μέσα στο σοσιαλισμό, για να δημιουργήσουμε έναν άνθρωπο, να διαμορφώσουμε έναν άνθρωπο ικανό να ζει μέσα στον κομμουνισμό.

Γιατί; Αρκετοί επαναστάτες διαμορφώθηκαν μέσα από το διάβασμα ορισμένων έργων πολιτικής οικονομίας, ορισμένων κειμένων, ορισμένων βιβλίων, αλλά χωρίς κριτική σκέψη. Χωρίς κριτική σκέψη! Και με την ευκαιρία, δεν θα συνέλθουν σοφοί αλλά άνθρωποι για να συζητήσουν. Ο καθένας θα υπερασπιστεί τις απόψεις του, οι οπαδοί θα συζητήσουν, ο λαός θα συζητήσει, οι αντιπρόσωποι στο Συνέδριο θα συζητήσουν, το Συνέδριο θα συζητήσει. Αυτό σημαίνει πως τα βιβλία, τα ζητήματα της θεωρίας θα έχουν μεγάλη θέση μέσα στη σκέψη των επαναστατών μαχητών, των πολιτικών στελεχών μας. Για όλα αυτά τα προβλήματα, έχω μερικές ιδέες, αλλά δεν θέλησα να εκμεταλλευτώ την επιρροή της θέσης που κατέχω, του κύρους που μπορεί να έχουν τα λόγια μου στο λαό, για να μην μπορούν να πούνε στη συνέχεια ότι θέλουμε να επιβάλλουμε μια άποψη.

Ξέρουμε πως δεν σκεφτόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο, ξέρουμε πως όσοι θεωρούν τον εαυτό τους επαναστάτη δεν σκέφτονται όλοι με τον ίδιο τρόπο, ξέρουμε πως υπάρχουν πολλές όψεις, ξέρουμε πως υπάρχουν διαφορετικές ιδέες για μια σειρά προβλήματα, ξέρουμε επίσης πως μερικά άτομα προσβάλλονται εάν, μια 26ή Ιουλίου, εκθέσω ορισμένες ιδέες που θεωρώ με κάθε εντιμότητα επαναστατικές.

Διαβεβαιώνω όμως πως δεν θα παραλείπω να τις εκθέτω κάθε φορά που θα είναι απαραίτητο και διαβεβαιώνω πως δεν θα προσπαθήσω ποτέ να επωφελούμαι από όποιο προνόμιο για να τις επιβάλλω, αλλά δεν θα δειλιάζω να τις υπερασπίζομαι με την ίδια βαθιά πεποίθηση με την οποία προάσπισα τις ιδέες μου μέχρι σήμερα.

Υπήρξε μια εποχή που μας κατηγορούσαν ότι είμαστε τυχοδιώκτες, ονειροπόλοι, ότι τρέφουμε αυταπάτες. Μας ρώτησαν πολλές φορές σε τι βασιζόμαστε, πως θα κάνουμε να ανατρέψουμε τον Μπατίστα και το στρατό του.

Πολύ σπάνια μας έχουν δει να πετάμε στα μούτρα κάποιου τα περασμένα λάθη του γιατί είναι μια εξαιρετική μέθοδος για να συντρίψεις τους ανθρώπους. Λίγες φορές μας έχουν δει να εκμεταλλευόμαστε τα λάθη των άλλων, να εξευτελίζουμε ή να ποδοπατάμε όποιον και αν είναι. Αλλιώς, πώς να αντιληφθούμε πως η Επανάσταση δυνάμωσε; Αλλιώς, πώς να αντιληφθούμε πως αυτό που ήταν το έργο μιας χούφτας ανθρώπων σήμερα είναι το έργο ενός ολόκληρου λαού;

Εάν είμαστε μια μικρή ομάδα σεχταριστών, κλεισμένοι μέσα στα προνόμια των θριάμβων  και των επιτυχιών μας, αυτό το επαναστατικό κίνημα δεν θα γινόταν ποτέ μαζικό κίνημα. Θα είχαμε πέσει μέσα στον παραλογισμό να απαρνηθούμε το δικαίωμα να πεθάνουν σ ’όσους πέθαναν στο Χιρόν, επειδή δεν θα είχαν βρεθεί μέσα στη Σιέρα, το δικαίωμα να υπερασπιστούν την Επανάσταση σαν έργο τους, να δώσουν το αίμα και τη ζωή τους γι’ αυτή.

Η μεγαλύτερη ικανοποίησή μας ήταν να βλέπουμε τις ιδέες μας να υιοθετούνται κάθε μέρα από ένα μεγαλύτερο αριθμό ανδρών και γυναικών του λαού, πολλούς από αυτούς που δεν το πίστευαν να τα κάνουν δικά τους στη συνέχεια, πολλούς από όσους δεν καταλάβαιναν, στη συνέχεια να καταλαβαίνουν. Δεν είμαστε ποτέ και δεν θα είμαστε ποτέ σεχταριστές. ‘Όσοι μας κατατάσσουν στους σεχταριστές διαπράττουν λάθος, μια σοβαρή αδικία, γιατί είμαστε από πάντα εχθροί όλων των μορφών σεχταρισμού, πάντα αρνηθήκαμε να απομονώσουμε όποιον και να’ ναι από μια θέση ευθύνης, με τη δικαιολογία πως δεν συμμετείχε στις γραμμές μας από την αρχή. Δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη αδικία από το να προσάπτεις στους επαναστάτες καθοδηγητές ότι χρησιμοποίησαν την αποκλειστικότητα, τον αποκλεισμό, την ανεπιείκεια, τη διάκριση, σ’ όποια μορφή και να’ ναι. Είμαστε αντίθετα οι συστηματικοί εχθροί, οι συστηματικοί κατήγοροι αυτών των πρακτικών. Δεν υπάρχει τίποτα πιο παράλογο και γελοίο από το σεχταρισμό. Ορισμένοι προτίθενται  να κλείνονται σ’ αυτή την αιτίαση για να υπερασπίσουν την ανικανότητα, για να υπερασπίσουν την αναρμοδιότητα.

Ποια είναι η αξία των ανθρώπων σε μια Επανάσταση; Ποια σημασία κατέχουν οι στελεχικές θέσεις; Σε μια Επανάσταση, οι άνθρωποι είναι εναλλάξιμοι, ορισμένες φορές για να πραγματοποιήσουν ένα σημαντικότερο καθήκον, ορισμένες φορές για να πραγματοποιήσουν ένα έργο που συμβαδίζει καλύτερα με τις ικανότητές τους, ορισμένες γιατί είναι κουρασμένοι, γιατί είναι εξαντλημένοι, ορισμένες φορές γιατί δώσανε τον καλύτερο εαυτό τους στην ολοκλήρωση μιας υποχρέωσης.

Και για να συμπληρώσω με ένα προσωπικό παράδειγμα, είχα πάντα την συνήθεια να είμαι περισσότερο απαιτητικός με τους πιο άμεσους φίλους, με όσους γνωρίζω από πολύ καιρό, παρά με τους άλλους.

Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στην καρδιά της Επανάστασης, και δεν θα το επιτρέψουμε ποτέ, ούτε μια διάκριση, ούτε μια καταδίωξη, ούτε ένα αποκλεισμό, καμία μορφή σεχταρισμού. Εάν προβαίναμε με αυτό τον τρόπο, θα ήμασταν ανάξιοι της εμπιστοσύνης του λαού, ανάξιοι να ασκούμε την εξουσία στο όνομα του λαού.

Η άσκηση της εξουσίας είναι ένα από τα δυσκολότερα έργα που μπορεί να εκτελεί ο άνθρωπος, γιατί η κατάχρηση της εξουσίας είναι το πιο απλό, το πιο συχνό πράγμα και αρκετοί είναι αυτοί που καταχράστηκαν την εξουσία.

Λίγοι, δυστυχώς, είναι όσοι άσκησαν την εξουσία με ηρεμία, με αντικειμενικότητα, με μέτρο. Αυτό το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό και πιστεύω πως ο λαός μας είναι αλλεργικός στην κατάχρηση της εξουσίας.

Πάντα ισχυρίζομαι στους συντρόφους μου της Επανάστασης πως πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί στην άσκηση της εξουσίας, γιατί η κακώς ασκούμενη εξουσία μπορεί να επιφέρει μεγάλα δεινά, μεγάλες αδικίες.

Όταν σκέφτεστε κάποιον, όταν σκέφτεστε τους ανθρώπους που θα σας άρεσε να δείτε να  κατέχουν υπεύθυνες  θέσεις, να αναρωτιέστε πάντα εάν αυτός ο άνθρωπος, όταν πια θα κατέχει το αξίωμα, όταν πια θα έχει κάποια εξουσία, αν θα αφεθεί στη ζάλη, να αναρωτιέστε εάν είναι άνθρωπος ικανός να  διαχειρίζεται την εξουσία. Γιατί στον κόσμο υπήρξαν πολλοί άνθρωποι που καταχράστηκαν την εξουσία, και δυστυχώς, πολλοί λίγοι άνθρωποι που την άσκησαν με γαλήνη.

Είμαστε εχθροί, όπως ήμασταν πάντα, κάθε κατάχρησης εξουσίας. Αυτό δεν σημαίνει πως καταφέρνουμε να εμποδίσουμε να διαπράττονται μεμονωμένες καταχρήσεις, να γίνονται σφάλματα. Αλλά η επαναστατική συνείδησή μας δεν ανέχτηκε ποτέ ευθαρσώς ό,τι θα μπορούσε να θεωρηθεί κατάχρηση εξουσίας. Ο αποκλεισμός ή η εκδίωξη από την εξουσία είναι μια κατάχρηση. Ορισμένοι μηχανορράφοι, όταν αντικαθίσταται ένας σύντροφος σε μια θέση, παραδίδονται σε χίλιες ενδελεχείς υποθέσεις. Θα θέλαμε να δούμε αυτούς τους μηχανορράφους που, όταν ακούνε μια μικρή φράση που δεν είναι μέσα στο Εγχειρίδιο, σκανδαλίζονται, να ασκούν πλήρως την εξουσία, θα θέλαμε να τους δούμε στη θέση μας, θα θέλαμε να δούμε πόση υπομονή, πόση ανεκτικότητα θα ήταν ικανοί να έχουν. Δεν είναι καθόλου άτοπο να επαναλάβω σήμερα αυτό που είπα όταν ήμουν ένας αμαθής εκείνη την 8η Ιανουαρίου 1959 που κατεβήκαμε από τη Σιέρρα, νικηφόροι. Ένας αμαθής που είχε, στους ώμους του, τεράστιες ευθύνες, με τεράστια εξουσία μέσα στα χέρια. Δεν είναι καθόλου άτοπο να επαναλάβουμε αυτό που είπαμε με την ευκαιρία αυτή, παρόλη την αμάθειά μας: «Θα μπορέσουμε να έχουμε πάντα υπομονή, και όταν η υπομονή θα φτάνει στο τέρμα της, θα ψάχνουμε για περισσότερη υπομονή».

Το ένστικτο περισσότερο από τη γνώση μας υπαγόρευε αυτόν τον κανόνα. Σήμερα, η εμπειρία τον επιβεβαιώνει και ελπίζουμε πως η συμπεριφορά των ανθρώπων σ’ αυτή τη χώρα είναι ή, θα είναι σε όποια εποχή και να’ ναι, σε όποιο αξίωμα και να’ ναι, θα καθοδηγείται από τον κανόνα αυτό, από αυτή την αντίληψη. Ας ελπίσουμε πως η χώρα μας, ο λαός μας δεν θα έχει να υπομείνει καμιά κατάχρηση εξουσίας. Ας ελπίσουμε πως η χώρα μας, στη διάρκεια της επαναστατικής διαδικασίας της, να μην υπομένει αυτές τις διαστρεβλώσεις, αυτές τις υπερτροφίες.

Οι επαναστάτες, όσοι ξεκινάνε μια επανάσταση, έχουν συνήθως μεγάλο γόητρο στο λαό, μια μεγάλη εξουσία πάνω στο λαό, και μ’ αυτή την εξουσία, μπορούν να κάνουν πολύ καλό, αλλά μπορεί να συμβεί να κάνουν πολύ κακό.

Ας ελπίσουμε πως στο μέλλον, πολλοί λίγοι άνθρωποι, ή και ούτε ένας, δεν θα έχουν την εξουσία που είχαμε στην αρχή της Επανάστασης, γιατί είναι επικίνδυνο άνθρωποι να έχουν τόσο μεγάλη εξουσία. Το πιο σίγουρο πράγμα για τους λαούς μας θα είναι αυτή η ασφάλεια που ανακαλύψαμε μέσα από τη χρήση των μαζικών μεθόδων, η ασφάλεια που αντιπροσωπεύει αυτή η σταθερή θέση, αυτό το ανυπέρβλητο φράγμα που ορθώνουν οι μάζες στους οπορτουνιστές, στους απατεώνες, σε όσους υστερούν σε αρετή, σε όσους υστερούν σε ικανότητες, στους φιλόδοξους, σ’ όσους κάνουν κατάχρηση εξουσίας. Όσο θα κατανοούν οι μάζες πως ένας άνθρωπος που κάνει αυτά τα σφάλματα δεν μπορεί να καθοδηγεί ένα συνδικάτο ή να είναι μέλος του κόμματος, η συνείδηση ενός ολόκληρου λαού, η σταθερή θέση ενός λαού θα είναι ένα ανυπέρβλητο φράγμα.